Het Koninklijk Paleis

 Dag 29

Deze begint met het ontbijt zoals alle dagen. Alles smaakt behalve de oude koffie. Het is de laatste dag in Phnom Penh. Het enige wat we doen is een wandeling, eten en drinken. Het is half 10 en we lopen naar buiten rechtsaf richting het Royal Palace. Het Paleis is te bezichtigen maar we doen dat niet omdat ze een belachelijke entreeprijs van 10 dollar pp vragen en dat is koninklijk veel voor Cambodja. En eigenlijk zijn we ook niet zo benieuwd want het is de inmiddels bekende architectuur die we al op veel plaatsen hebben gezien. Het enige verschil is dat er een zilveren pagode binnen de paleismuren staat. Nou dat zoeken we dan wel op op internet. Het is mooi geweest met tempels, stupas en andere gebouwen. Na een dikke wandeling door de straten van Phnom Penh is het de hoogste tijd voor koffie in het café Brown. Een fijne plek met heerlijke stoelen. Hier houden we het wel een uurtje uit. Maar dan beginnen onze magen te knorren en stappen we op. We lopen 1.5 km verder naar het Khmer Food Restaurant met de naam Surin. We hebben daar het lekker Khmer gerecht Fish Amok gegeten met uiteraard een Angkor biertje. Als we daar klaar zijn en we gaan naar buiten is het gaan regenen. Maar gelukkig niet erg hard zodat we toch te voet naar het hotel terug kunnen. Dit was onze laatste dag in de hoofdstad. Morgenochtend vroeg om 06.45 staat er een busje voor de deur die ons in drie uurtjes naar Sihanoukville aan de kust gaat brengen. 

Eén van de  koninklijke gebouwen

De zilveren pagode op afstand

De schoolkinderen worden losgelaten

Het dagelijkse leven op straat

Hun dagelijkse werk

Onderweg naar of van de tempel

Het Onafhankelijkheids Monument

Zomaar een straatje

Kmer Fish Amok in restaurant Surin

Een ballon, een ballonnetje

De Killing Fields

Dag 28, in Phnom Penh

Het ontbijtbuffet is voortreffelijk behalve de oude koffie en dat is jammer. Een machine om verse koffie te maken zou hier niet misstaan. De tuktukdriver Martin staat keurig klaar om 8 uur. Wij stappen in en hij zet de muziek aan. We beginnen rustig met Art en Garfunkel maar al gauw draait hij aan de volumeknop als Bob Marley langskomt. Vandaag gaan we ons verdiepen in het donkere, zeg maar, zwarte verleden van Cambodja, voorheen Kampuchea. Ik was begin twintig als elke avond op het Journaal Pol Pot van de Rode Khmer voorbij kwam met vreselijke akties. Ver van ons bed dachten we en vandaag zien we het van dichtbij wat er is gebeurd. Op 17 april 1975 viel hij met zijn Rode Khmer Phnom Penh binnen om alle stedelingen gevangen te nemen en te vermoorden. Op 20 mei had hij het hele land op een gruwelijke wijze gezuiverd. Hij noemde 1975 het jaar 0, het begin van de staat Angkar, want hij wilde een samenleving creëren waarbij iedere burger als arbeider op het platteland zou werken. En daarvoor was geen plaats voor “dunne” handen die in de stad Phnom Penh woonden zoals leraren, studenten, notarissen en vele andere intellectuelen. Dus die werden allemaal vastgezet en vermoord. Hij was ervan overtuigd dat de bevolking terug moest naar de basis. “Khmer” staat voor de grootste bevolkingsgroep van Cambodja en “Rood “ staat voor het communisme. 

Als eerste stoppen we bij het Tuol Sleng Genocide Museum. Het museum is gevestigd in een oude school die door de Rode Khmer werd omgebouwd tot de beruchte gevangenis S21 die gevestigd was in de gebouwen van Tuol Svay Prey school. Hier werden duizenden onschuldige Cambodjanen gemarteld en vermoord. Het terrein was hermetisch afgesloten met een ijzeren muur en prikkeldraad. Het prikkeldraad is er nog steeds. Men kwam hier nooit meer levend uit! We lopen naar binnen na het betalen van een ticket zetten we een koptelefoon op voor de audio-rondleiding in diverse talen en ook in het Nederlands. Dat is toch fijn. Het is ongekend indrukwekkend. Binnen zien we veel foto’s, folterruimtes, martelwerktuigen en éénpersoonscellen. Bij het zien van deze gruwelijke plek met eigen ogen geeft dit zwaar triest gevoel. Tuol Sleng was een uiterst geheim centrum in een netwerk van bijna 200 gevangenissen waar mensen werden gefolterd door de Rode Khmer. In Tuol Sleng werden tussen 12.000 en 20.000 mensen gevangen gehouden. Er zijn slechts 12 gekende overlevenden. Direct na de ingang liggen er 14 witte graven. Op 10 januari 1978 werd deze vreselijke plek bevrijd door het Vietnamese leger samen met de tegenstanders van het Regime. Alle lichamen waren al weggehaald door de Rode Khmer behalve deze 14 waarvan de namen ontbreken. Men had geen tijd meer om deze ook te laten verdwijnen. De gevangen van Tuol Sleng werden naar de “Killing Fields” van Choueng gebracht, geëxecuteerd en begraven in massagraven. Met kippenvel verlaten we het museum en stappen in de tuktuk en rijden naar de “Killing Fields” 15 km buiten Phnom Penh. 

Het “Choeung Ek Genocidal Center” is een gedenkplaats van één van de 300 Killingfields in Cambodja. Dit is de grootste. Veel kleinere Killingfields zijn nog steeds niet bereikbaar omdat daar nog veel landmijnen liggen. Ook hier krijgen we een koptelefoon op met een audio-rondleiding in het Nederlands. We lopen de route volgende de audio en de folder. Bij elke stop wordt er verteld waar we zijn met zijn gebeurtenis. We lopen over het aangelegde pad tussen de massagraven. We komen ook langs de Chankiri Tree waar kinderen met hun hoofd tegen de boom werden geslagen zodat ze geen wraak konden nemen voor hun ouders. Ongelofelijk dat dit heeft kunnen gebeuren. Veel beenderen, kleding en schedels zijn blootgelegd en geplaatst in de grote Gedenkstupa. Op plaatsen waar water staat daar zijn de massagraven niet aangetast. Deze vermoorde mensen worden in alle rust gelaten waar ze zijn. Van de 8 miljoen Cambodjanen zijn er 3 miljoen vermoord door het bewind van Pol Pot. De verantwoordelijke directeur Kaing Guek Eav van S21 gevangenis, “Kameraad Duch” genoemd heeft de uitgevoerde gruwelijkheden onder zijn gezag bekend en is in februari 2012 in hoger beroep veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. Hij overleed op op 2 september 2020 op 78 jarige leeftijd in het Khmer Soviet Friendship Hospital.

De leider van de Rode Khmer Pol Pot, een maoistische revolutionair, is na de Vietnamese invasie het land uitgevlucht naar de jungles van Zuidwest-Cambodja. Pol Pot stierf daar op 15 april 1998 onder verdachte omstandigheden, waarschijnlijk door vergiftiging. Zijn lichaam werd zonder enige ceremonie verbrand. Hij heeft nooit de genocide bekend maar heeft wel ooit gezegd dat er door hem fouten zijn gemaakt. 

Na dit erg indrukwekkende bezoek aan de Killing Fields stappen we weer in de tuktuk en rijden terug door het enorm chaotische verkeer naar Phnom Penh. We stoppen bij een kantoortje waar we onze bustickets voor overmorgen kunnen boeken. Morgen nog een dag Phnom Penh en dan met de bus naar Sihanoukville aan de kust.  Inmiddels regent het hard en gaan we terug naar het hotel. 

Het ontbijt

De 14 onbekenden

De eenpersoonscellen

Dit gebouw is nog steeds in de staat zoals aangetroffen

Veel foto’s van onschuldig vermoorde Cambodjanen

Een folterkamer in een voormalig klaslokaal

De Killing Field

De Gedenkstupa

Eén van de vele massagraven

Entreetickets

Nog meer massagraven

De Killing Tree of Chankiri Tree

Onderweg terug naar Phnom Penh

Phnom Penh

Dag 27

Vandaag verlaten we het prima hotel Won Residence in Siem Reap. De tuktukdriver staat om 08.00 uur klaar om ons twee kilometer verderop naar de vertrekplaats van de bus te brengen. Om 09.45 vertrekt de bus naar Phnom Penh, de hoofdstad van Cambodja. Er staat nog een bus klaar die een uur eerder om 08.45 vertrekt. Er is plaats genoeg dus we kunnen met deze bus mee, dat scheelt weer een uur wachten. We rijden over goede wegen in 6 uurtjes naar Phnom Penh. We worden afgezet bij het kantoor van Ibis Giant bus. En dan met een tuktuk naar het hotel Apsor Palace, vlakbij. Wederom een prima hotel. Na het inchecken lopen we de oude stad in van de deze hele grote stad voor onze eerste impressie. De contrasten zijn groot en het verkeer is gevaarlijk omdat niemand om zich heen kijkt. Oversteken is hier een linke bezigheid waarbij de Indonesische magic hand absoluut niet werkt. Het doet ons denken aan Vietnam….doorlopen en niet twijfelen anders weten ze je niet te omzeilen. We drinken in een soort kroegenstraat een biertje en lopen terug naar het hotel om te eten. In een restaurantje naast het hotel komen we in gesprek met een aardige tuktukdriver. Aardig zijn ze overigens allemaal als ze geld kunnen verdienen. En dat snappen we helemaal. We worden het eens over de prijs zodat we morgen met hem op pad gaan. 

 Vertrek uit Siem Reap

Grote contrasten in Phnom Penh

Gegrilde slakken

Angkor Wat

Dag 16

Cambodja is een land van dollars. Overal en zelfs op de markt zijn de prijzen in US dollars maar en er kan uiteraard ook met de Cambodjaanse munteenheid Riel betaald worden maar de voorkeur gaat uit naar dollars. Gisteren hebben we gepind in een ATM en het rare is dat je kan kiezen tussen Cambodjaanse Riel of US Dollar. Het is dus een flappentap met de twee valutas. Nog nooit meegemaakt. 

Het is half 5 en door het deuntje van de smartphonewekker worden we wakker. En dat is nou juist de bedoeling. Om vijf uur komt de tuktukdriver ons ophalen om naar de zonsopgang bij Ankor Wat te gaan. Wij gaan naar beneden en daar ligt ie op de grond van de receptie. Hij springt overeind en loopt met ons naar zijn tuktuk die voor het hotel staat geparkeerd. Het is 8.5 km naar de magische tempel. Het is al warm maar in de tuktuk vangen we wind en dan is het lekker. We zijn er om half zes maar dan moeten we nog een paar kilometer lopen naar de plek waar we om 05.45 de zon goed kunnen zien opkomen. We zijn niet alleen. Veel mensen hebben al een plekkie gevonden aan de rand van het meertje. Het is zover….maar het is niet spetterend omdat het licht bewolkt is. Maar ondanks dat kunnen we wel mooie foto’s maken. Nadat de zon is opgekomen gaan de meeste mensen de tempel in en dat geeft een drukte. Wij doen het anders en gaan terug naar het hotel om daar lekker te ontbijten met verse koffie en broodjes. Om kwart voor acht stappen we weer in de tutuk en gaan naar de vier belangrijkste en ook mooiste tempels in de omgeving. 

Als laatste gaan we weer terug naar Angkor Wat. We rijden eerst naar de Bayon. Dit is een Angkoriaanse tempel gebouwd door koning Jayavarman VII in 1811. De Bayon is de meest centraal gelegen tempel van de oude Angkoriaanse stad Angor Thom. Het is al heet en de driver geeft ons een flesje koud water. Heerlijk! We stappen weer in en rijden verderop naar de Ta Keo. Dit is een tempelberg in Angkor die mogelijk volledig uit zandsteen is gebouwd door het Khmer-rijk. Na weer een zo’n heerlijk koud flesje water uit de koelbox rijden we een klein stukje door naar de Ta Prohm. Deze Boeddhistische tempel werd aan het eind 12e en begin 13e eeuw in Bayon-stijl gebouwd en heette oorspronkelijk Rajavihara. Het is bijzondere van deze tempel is dat ie volledig is ingenomen door hele grote bomen die met hun wortels als klauwen de tempel in de wurggreep hebben genomen. Het is prachtig! We lopen een paar kilometer door naar de oostpoort waar de tuktuk op ons staat te wachten met uiteraard een flesje koud water. Nu gaan we een half uurtje tuffen in de tuktuk naar de rode vrouwentempel Banteay Srei. We komen daar aan na een leuke rit en moeten weer een heel eind lopen naar deze hele mooie tempel. Dit is een Cambodjaanse tempel uit de 10e eeuw, gewijd aan de hindoegod Shiva en Parvati. Hij ligt vlakbij de heuvel Phnom Dei, 25 ten noordoosten van de groep tempels die behoorden aan de middeleeuwse hoofdsteden Yasodharapura en Angkor Thom. Na een half uurtje en weer een koud flesje water stappen we in en hobbelen terug naar de belangrijkste tempel van Siem Reap…de Angkor Wat. En weer zo’n roteind lopen van de parkeerplaats naar de achterzijde van de geweldige goed bewaarde tempel. Het is er nu heerlijk rustig omdat de drom van vanmorgen is verdwenen. Angkor Wat is een tempelcomplex, het grootste religieuze monument ter wereld met een oppervlakte van 162,6 hectare. Het werd oorspronkelijk gebouwd als een hindoetempel voor het Khmer-rijk en werd geleidelijk getransformeerd in een boeddhistische tempel tegen het einde van de twaalfde eeuw. Het is één van de zeven wereldwonderen en staat ook op de werelderfgoedlijst van UNESCO. De persoonlijke entreetickets voor één dag kosten 37 Dollar en zijn online verkrijgbaar. Bij elke tempel wordt je ticket gecontroleerd. Zonder ticket valt er niks van de tempels te zien omdat de controle al ver voor de ingang van het complex is. Na een uurtje hebben we de mystieke Angkor Wat gezien en lopen, weer een paar kilometer, naar de hoofdingang en dan nog een lange straat naar de parkeerplaats. En daar staat de tuktuk met daarin een hangmat met daarin de driver. Hij schrikt wakker en schiet overeind. Hij ruimt zijn hangmat op en springt op de motor. Een flesje koud water heeft hij niet meer want zijn koelbox is inmiddels leeg. We zijn vermoeid, drie keer doorgezweten en toch ook wel tempelmoe. Het is half twee, 36 graden en we rijden terug naar het hotel. Het is heel mooi geweest en het is tijd voor de lunch, de siesta en het zwembad….en dat in deze volgorde. Vanavond nestelen we ons op het dakterras van het hotel met een biertje en morgen verder met de bus naar de hoofdstad van Cambodja, Phnom Phen. 

Sunrise Angkor Wat

Luchtfoto Angkor Wat

 Bayon Tempel

Takeo Tempel

Het is heet!

Banteay Srei Tempel (vrouwentempel)

Ta Prohm Tempel

Angkor Wat achterzijde

Khmer Fish Amok, stoofpotje vis in een kokosnoot

De tuktukdriver wacht op ons